Önyargıdan nasıl kurtuluruz?

Önyargı; davranışlarımızı, kararlarımızı etkiler. Önyargılar nedeni ile kişileri yanlış değerlendirebiliyoruz ve bunun da sonuçları hiç iyi olmuyor. Çevrenin etkisi altına girip önyargı tutumu, ayrımcı davranışa yol açabiliyor.

Öncelikle ‘önyargı nedir?’sorusunu cevaplayalım. Önyargı; insanın bilmediği, tanımadığı kişi, grup, toplum ya da nesnelere karşı takındığıtutumlardır.

Birey, grup ya da toplumun yeteri kadar bilgi sahibi olmadığı ya da yanlış bilgi edinerek karşı tarafa takındığı genellikle olumsuz tutumlardır. Ayrıca “hatalı ya da esnek olmayan bir genellemeye dayalı antipati” olarak tanımlayabiliriz.

Birçok kişi bilmediklerine karşı her zaman tedirgin yaklaşır, yeniye alışmak zor olabilir. Bu yüzden de insanlar tanıdıkları, bildikleri ile yetinmeye çalışır, hayatlarında farklılık istemezler çünkü her yenilik hayatında bir farklılığı ve uyum sürecini gerektirir. Bununla beraber insanlar herhangi bir şey hakkında hemen fikir sahibi olmak isterler. Bu yüzden de çevreden bilgi edinirler. Asıl bilgi kaynağı ile iletişim kurmazlar ve çoğu zaman yanlış bilgi edinerek önyargıya sahip olurlar

Günlük hayatımızda, bireysel ve toplumsal durumlarda her an karşımıza çıkabilen cinsiyet, yaş, ırk, din, bedensel görünüm gibi faktörleri referans alan önyargılar çoğu zaman adeta kanıksandığı için bir sorun olarak da görülmeyebilinmektedir. Hâlbuki önyargılar toplumsal uyumu tehdit eder duruma gelebilir.

…

Cinsiyetinden, yaşından, etnik kökeninden dolayı işe alınmama, fiziksel özründen ötürü eğitimden daha az faydalanma ya da arkadaş çevresinde hor görülme, yakınlık kurulmak istenmeme gibi örnekleri görebiliyoruz.

Önyargılı cümleler de kullanabiliyoruz zaman zaman… Mesela ‘sen kesin bu yıl sınavı kazanamazsın…’

‘Ayşe, akşam ki programa gelmez ki…’ ‘Bu iş tutmaz bak görürsün…’

…

Önyargılardan nasıl kurtuluruz?

Bazı şeyler hakkında sadece bir fikrimiz ve değerlendirmemiz olacaktır. Ancak burada değerlendirmemizin dozu önemlidir. Her şeyin aşırısı zarar sözünden yola çıkarak, düşünce ve tutumlarımızın olumsuz ve aşırısı zarar getirebilir; ayrımcılığa neden olabilir. Önyargılardan kurtulmadıkça bakış açılarını düzeltmemiz mümkün değil…

Önyargının olmaması için eğitime önem verilmeli.

Özellikle çocuk yaşta bu eğitime önem vererek yaşamın her alanında ayırımcı uygulamalara izin vermemek,

Bakış açılarımızı genişletip bilinçli insanlar yetiştirmek,

Herkesi içine alan bir toplum modeli oluşturmak,

Statü gözetmeksizin insanlara eşit davranmak,

Kalıp yargıları pekiştirmemek ve mümkünse ortadan kaldırmak,

İşbirliği yapma çabası içinde olmak,

Gruplar arası temas için sosyal destek vermek,

Toplumsal boyutta yasal düzenlemeler yapılarak önyargıların davranışa dönüşmesinin önlenmek,

…

Bazı şeyler hakkında sadece bir fikrimiz ve değerlendirmemiz olacaktır. Ancak burada değerlendirmemizin dozu önemlidir. ‘Her şeyin aşırısı zarar’ sözünden yola çıkarak, düşünce ve tutumlarımızın olumsuz ve aşırısı zarar getirebilir; ayrımcılığa neden olabilir. Önyargılardan kurtulmadıkça bakış açılarını düzeltmemiz mümkün değil.